Młoda liderka (lat 35), kierująca zespołem interdyscyplinarnym w firmie z branży IT, zapytała mnie podczas rozmowy: Jak długa czeka mnie droga do osiągnięcia ważnego dla mojego zespołu celu? Jak wiele wysiłku musimy jeszcze włożyć w jego osiągniecie? Czy są jakieś sposoby, aby skrócić znacząco czas dotarcia do najważniejszego celu? Powiedziała mi także, że sama czasem odczuwa pokusę, żeby zająć się czymś innym, niż dążeniem do celu biznesowego wyznaczonego przez firmę. Dodała również, że jej ludzie w zespole (m.in. programiści, analitycy, graficy, testerzy) tracą często cierpliwość i nie są w stanie wytrwać w procesie realizacji jakiegoś ważnego projektu, który trwa przez kilka miesięcy. W związku z tym w zespole dochodzi często do konfliktów, bo ludzie są zbyt mało wytrwali, niecierpliwi, kapryśni i zmienni. Oni preferują wielozadaniowość (tzw. multitasking) – czyli wykonywanie jednocześnie większej ilości różnych zadań biznesowych. Ale efekt jest czasem taki, że część tych zadań jest wykonywana niewłaściwie i zawiera zbyt dużą ilość błędów, które potem jest trudno naprawić.

Często bywa tak, że wielozadaniowość nie zawsze idzie w parze z efektywnością.
Aby zaradzić tej trudnej sytuacji, liderka zespołu zamówiła w pewnej firmie szkoleniowej trening dla swojego zespołu z zakresu uważności (mindfulness) i koncentracji na zadaniach. Podczas tego szkolenia doszło do wielu zabawnych sytuacji. Okazało się, że większa część uczestników (zaliczana do pokolenia Y, czyli millenialsów) nie była w stanie wykonać poprawnie proponowanych przez trenerów ćwiczeń i zadań. Jeden z uczestników, tak oto skomentował swoje odczucia z tego szkolenia: „Trening uważności i koncentracji na zadaniach był bardzo profesjonalnie poprowadzony, ale ja niestety ze względu na moją wrodzoną niecierpliwość, nie byłem w stanie wykonać żadnego ćwiczenia. I nie wiem, jak mam sobie z tym poradzić. Zauważyłem, że jako reprezentant pokolenia Y mam duży problem z cierpliwością, wytrwałością i koncentracją na zadaniu”. Liderka zespołu nie była zadowolona z efektów tego szkolenia i zaczęła szukać innych sposobów, które mogłyby pomóc jej samej oraz jej podwładnym rozwijać i wzmacniać wytrwałość.

Wyniki badań opublikowane przez prof. Angelę Lee Duckworth w książce „Upór. Potęga pasji i wytrwałości” pozwalają przypuszczać, że wytrwałość rośnie w stałym tempie w ciągu życia człowieka: im człowiek starszy, tym robi się bardziej wytrwały. Na wykresie sporządzonym przez badaczkę wyraźnie widać, że najwyższy poziom wytrwałości występuje u osób w wieku 50+ (tu krzywa wytrwałości idzie mocno w górę). Profesor Duckworth tak oto komentuje i interpretuje wynik tych badań: „Pokolenie starsze, pamietające czasy wielkiego kryzysu, może być bardziej zdeterminowane niż generacja Y, bo podlegało innym siłom kulturowym niż te, z którymi mamy do czynienia dzisiaj. Ponadto, upór i wytrwałość rzeczywiście umacnia się wraz z rozwojem życiowej filozofii, nabywaniem umiejętności podnoszenia się z kolan po potknięciach i rozczarowaniach oraz doskonaleniem zdolności do odróżniania celów niskiego poziomu (z którymi powinno się łatwo rozstawać) od tych ważniejszych (wymagających większej wytrwałości)”.

Seria tych wypowiedzi może nas przerażać i zastanawiać: Czy dla tego typu mało wytrwałych osób nie ma już żadnego ratunku? Jak można wytłumaczyć genezę tak poważnych problemów z wytrwałością? Psychologowie twierdzą, że nie można wykluczyć, że wzrost wytrwałości stanowi odzwierciedlenie zmian rozwojowych. W takim ujęciu – jak zauważa Jarosław Kulbat, psycholog z Uniwersytetu SWPS: „Ludzie młodsi preferują raczej podejmowanie wyzwań czy poszukiwanie wrażeń, co nie sprzyja wytrwałości, zwłaszcza w warunkach pokusy. Ludzie starsi zaczynają nad poszukiwanie wyzwań preferować specjalizowanie się w wybranej dziedzinie. Różnice w wytrwałości byłyby więc odzwierciedleniem naturalnych i uzasadnionych zmian rozwojowych, kiedy młodzieńcza eksploracja otaczającego człowieka świata, poznawania swoich ograniczeń czy odkrywania pasji zaczyna ustępować pragnieniom stabilizacji życiowej czy zrównoważonego rozwoju. Znaczenia nabierają wtedy cele długofalowe, kluczowe z perspektywy całego życia, a nie miesiąca czy roku”.

Najlepszym przykładem skuteczności przemyślanego ćwiczenia jest historia wybitnych szachistek trzech sióstr Polgar. Kiedy Susan miała 19, Zsuzsa 14, a Judit 12 lat, siostry wystąpiły jako drużyna w olimpiadzie szachowej kobiet i jako pierwszy węgierski zespół pokonały reprezentantki Związku Radzieckiego, stając się bohaterkami narodowymi. W wieku 21 lat Zsuzsa została pierwszą arcymistrzynią w dziejach rozgrywek szachowych, a Judith wkrótce potem wywalczyła ten tytuł, mając zaledwie 15 lat. Historia sióstr Polgar znakomicie ilustruje skuteczność przemyślanego ćwiczenia. Ich  nauczycielem, mentorem i trenerem był ich ojciec Laszlo Polgar (psycholog edukacyjny), który w latach 60. XX wieku sformułował pogląd, że „geniusz się tworzy, a nie rodzi”. Przeprowadzone przez niego badania dobitnie pokazały, że kluczem do uzyskania wybitnych osiągnięć, jest połączenie następujących czynników: talent wsparty przemyślanym ćwiczeniem oraz ciężka praca nad sobą połączona z wytrwałością i determinacją w dążeniu do celu.